محمدرضا مقدسی ، مدرس و پژوهشگر تاب آوری


 تاب آوری فاقد تعریف جامعی است بهرحال از معانی مرتبط با انجام کاری در شرایط سخت و عموما بهتر از آنچه که انتظار میرود تشکیل شده است.

این معنا خودبخود به مهارتها وفرایندهای معمول و مقابله ای با چالش ها و ناملایمات اشاره داده و همگی در بر داشته و شامل خواهد بود.آنچه که بدیهی است در هر دو زمینه علمی و عملی و در هردو بستر مفهومی و عملیاتی تاب آوری نظارت دارد به ظرفیت و گنجایش تعامل و سازگاری و سازندگی با سختی های روزگار ، بنابراین با دوشرط اساسی برای خلق مفهوم وساخت تعریف تاب آوری مواجه خواهیم بود که عبارتند از :
1- تهدید ، شرایط سخت ویا تروما
2-سازگاری و سازندگی
اکنون میتوان مدعی بود و در واقع ناگفته پیداست که آنچه مورد توجه و بحث است چیزی فراتراز روانشناسی رشد است و بالندگی معمول حوزه عملیاتی ومفهومی تاب آوری نیست و در واقع آنجا که سازگاری و سازندگی درشرایط اسیب زا و پر تنش اتفاق می افتد میدان بحث و عرصه تاب آوری است.
در تاب آوری تاکید وتوجه به توانایی افراد برای حفظ عملکرد سالم و توان توسعه پذیری و پیشروی چشمگیر خصوصا در زمینه های فردی ، خانوادگی و اجتماعی که عموما با نتیجه ضعیف همراه هستند به تعدادی از این زمینه های نامساعد براساس فروانی میتوان به:
 فقدان سرپرست یا بد سرپرست بودن کودکان ونوجوانان
بیماریهای لاعلاج ویا صعب العلاج
اتفاقات و بلایای طبیعی
سوانح ، حوادث و انواع صدمات جسمی و نقض عضو های حاصله
و دسته دیگری از صدمات و زمینه های نامساعد که آنها را تحت عنوان(تروما) میشناسیم.
بر خلاف انتظارات معمول ، نتایج در شرایط بد قابل بدست آوری واستحصال و اکتساب است اما وظیفه و شرط است که به بسترهای فرهنگی و عوامل تربیتی و روند برچسب زنی به افراد در این شرایط گرفتار آمده نگاه جدی وعمیق وامید بخشی داشت . این ( انگ زدن و برچسب زنی ) میتواند مورد توجه جدی مربیان و سرپرستان ، مشاوران و مددکاران باشد چرا که یک اتفاق بد پایان زندگی ما نیست و چه بسا بتوان از آن رخدادی آغاز گر نیزساخت.
با قدرشناسی و سپاسگزاری میتوان همیشه درحرکت بود وزندگی مفید ومثبتی برای خود ودیگران ساخت.
اما تاب آوری لزوما درتمامی ابعاد زندگی تعمیم یافته نیست و همانگونه که در آسیب پذیری افراد متفاوت هستند درزمینه های مختلف تاب آوری هم تفاوتهای قابل مشاهده است.
در مقابله با مساله زمان تاب آوری را میتوان در سه گانه ای مورد بررسی قرار داد:
الف) تاب آوری آینده نگر که به توسعه ظرفیتهایی که احتمال دارد در آینده به مدیریت ناملایمات کمک کند اشاره میدهد.
ب)تاب آوری همزمان ، که عمدتا شامل مهارتهای مقابله ای ودست و پنجه نرم کردن مناسب و متناسب در طول سختی ها و مصائب است
 و ضلع سوم این مثلث تاب آوری گذشته نگر است که برگشت پذیری و بهبودی بهینه  پس از آسیب را مورد توجه قرار میدهد.
نارسایی بسیاری تعاریف ارایه شده در بعضی از اوقات نادیده گرفتن جهت گیری های زمانی تاب آوری بوده و هست اما آنچه که اهمیت دارد این است که جهت زمانی به رویکردها و راهبرد های این حوزه  نقش پیشگیرانه و مداخلاتی ومقابله ای میبخشد نه ارایه تعریف های متفاوت و رنگارنگ.
مددکاران اجتماعی ، روانشناسان، مشاوان ومربیان در یافته اند که با اندکی اختلاف و با مقادیری متفاوت از امداد و حمایت اجتماعی همه توانایی عبور از روزهای سخت زندگی را دارند ، به یکدیگر کمک کنیم چرا که رشد بیان نهایی حمایت های اجتماعی و مهربانی هاست