مشاوره و هویت مشاوران
مشاوران متعددی را می بینم که خود را به دلیل نداشتن آشنایی کامل نسبت به آزمون ها و تست های روانشناختی، نام داروها و تاثیر آنها بر بدن، آناتومی و عملکرد مغز، اختلالات و بیماری های روانشناختی، و مداخلات روانی سرزنش می کنند. متاسفانه این احساس ناقص بودن تا حد زیادی به کم کاری اساتید حوزه مشاوره برمی گردد. چرا که مشاوره مهارت ها و تکنیک های کاملی را دارد.
از مراجع خود زیاد سوال نپرسید
مشاوره نوعی هنرِ علمی است، که در آن مشاور باید بین استفاده کردن یا نکردن فنون و مهارت ها تصمیم به موقع بگیرد. عامل و متغیر اصلی چیزی یا کسی نیست جز وجود مراجع، در حضور مشاور.
مفهومِ مفهوم سازی چیست؟
نگاهی یکپارچه به اتفاقات جلسه مشاوره
چه درباره یک جلسه مشاوره صحبت کنیم، و چه درباره چند جلسه، مقوله مفهوم سازی صحیح، بسیار مهم و کلیدی محسوب می شود. در بیشتر دوره های کارورزی و کلاس های تمرین عملیِ مشاوره و رواندرمانی تمرکز لازم بر ارتقاء توانایی این مهارت وجود ندارد. لذا بسیاری از فارغ التحصیلان رشته های مذکور فاقد یک ارزیابی خوب، دقیق، و یکپارچه از روند و فرایند جلسه یا جلسات خود با مراجع هستند.
تلاشِ مشاور، یا تاثیرِ مشاور؟
با اینکه، خود من به دفعات به دانشجویان سفارش میکنم که مراجع قدردان تلاش های صادقانه و دلسوزانه مشاور است، ولی چیزی که باید در اولویت مشاور قرار گیرد تاثیر تمام اقدامات از جمله کلامی و غیر کلامی است.
اهمیت به نقش تنوع فرهنگی در مشاوره
چند ماه قبل، موقعی که من درباره لزوم آمادگی مشاوران و رواندرمانگران برای برخورد مناسب و حرفه ای با تفاوت های فرهنگی در مراجعان بحث میکردم، یکی از همکاران دانشگاهی را شنیدم که اینگونه بازخورد داد: "این حرفا مال آمریکاس، که هزارتا فرهنگ مختلف داره. این چیزا به درد ایران نمیخوره!" اشتباه بودن تفکر این همکار گرامی خیلی واضح است. ایران کشوری است یکپارچه، متحد، مستحکم، مستقل، قدرتمند، و غنی. به نظر من یکی از دلایل اساسی این استحکام همین تنوع فرهنگی مردمان خوب این سرزمین است.
انعکاس کمال گراییِ مشاور در تکالیف!
کمال گرایی، ایده آل گرایی، خود شکوفایی؛ این ها پدیده هایی مثبت و خوب هستند. اما احتمالا همانطور که میدانید، بسیاری از همکاران مشاور و روانشناس کمال گرایی را به منزله پدیده ای منفی در مراجعان تلقی میکنند، و این گونه مراجع خود را جمع بندی می کنند: "آیا تو آدم کمال گرایی هستی؟!"
آیا مشاور نصیحت می کند؟ چرا؟
احتمالا بسیاری از مشاوران پرهیز از نصیحت کردن در جلسه مشاوره را شنیده اند. از طرفی هم از قدیم الایام به نِشستن پای نصیحت بزرگان و علما توصیه شده ایم. به عنوان یک مشاور، و یک مسلمان، ممکن است از خود بپرسیم، بالاخره نصیحت خوب است یا بَد؟
مثل همیشه، من شما را به تفکر نقّادانه در این باره دعوت می کنم. همانطور که در یادداشت های قبلی اخیر اشاره کردم، مشاور خوب و قوی، دنبال افزایش تاثیرگذاری اقدامات مشاوره ای خود است، نه صرفا اجرای یکسِری تکنیک های مشاوره ای و رواندرمانی؛ و کسب قدرت تشخیص تاثیر بر مراجع نیازمند تمرین عملی و تجربه زیاد تحت نظارت استادان مشاوره است.
مشاور یاد نمی دهد؛ مراجع یاد می گیرد
شاید این گفته در ابتدا کمی عجیب بنظر برسد، که مشاور باید کمتر به فکر آموزش مراجع خود باشد، تا او بتواند بیشتر و بهتر یاد بگیرد. درک این ادعای من مخصوصا برای کسانی که تجربه کمتری در کار با مراجعان متنوع داشته اند دشوارتر است.
مشاور باید عامل افزایش انگیزش باشد
انگیزش لازمه هر نوع تغییر است، و جلسه ی مشاوره بستری برای تجربه کردن تغییر. یک مشاور خوب، برای تاثیر گذاری بیشتر با دقت میزان انگیزش مراجع خود در هر زمینه ی مورد بحث را ارزیابی می کند. عدم توانایی یا ضعف در این زمینه، منجر به فاصله زیاد بین توقعات از جلسه مشاوره و دستاوردهای واقعی آن می شود.
انرژی و حضورِ مشاور در جلسه
مشاوره فردی و یا گروهی میطلبد که مشاور طوری عمل کند که در مجموع و بیشتر مواقع، مشاور بودن او مشخص باشد. خیلی موارد ساده و نیز پیشرفته وجود دارد که این مهم را احیا میکند. امروز به موضوع میزان انرژی مشاور در جلسه مشاوره می پردازم.