آسیب به خود یا خودزنی چیست

 

هر گونه جراحت عمدی که شخص به بدن خود وارد کند به عنوان خودزنی یا خودآزاری تعریف می شود.

نوجوانی یکی از حساس‌ترین دوران سنی به جهت تشکیل هویت یک فرد و قرار گرفتن در اوج جهت آموزش عنوان کرد. سالهای بین 12 تا 18 سال که به طور معمول در مدارس راهنمایی و دبیرستان‌ها سپری‌ می شود. سالهایی که عموما در سیستم آموزشی ما با حفظ کردن مفاهیم علمی و درسی و استرس امتحانات سپری می شود. دختران در برابر مسائل اجتماعی با توجه به روحیه ذاتیشان بسیار آسیب پذیرتر هستند. آسیب هایی که ممکن است بر اثر فشارهای روحی ناشی از اجتماع و فضای پیرامون آنها تاثیرات وحشتناکی بر آنها بگذارد و اطرافیان حتی متوجه آن هم نشوند. 

 

در تازه ترین هنجارشکنی نوجوانان که با دوران دانش آموزی همپوشی دارد به یُمن وجود شبکه های مجازی خیلی زود رسانه ای شد، خبر از بازی وحشتناکی در دبیرستان های دخترانه می داد. بازی به نام "خون بازی" که حاکی از خشونت و ضعف مسائل تربیتی و پرورشی در نظام آموزشی کشور است.

هرنوع جراحت عمدی که شخص به بدن خود وارد میکند به عنوان خود زنی، خود آزاری، آسیب به خود یا به زبان ساده تر زخمی کردن خود تعریف می شود.

تعریف
جرح خویشتن را می‌توان به صورت رفتاری تعمدی که به طور مستقیم به بدن فرد آسیب می زند و باعث صدمه دیدن بافتهای بدن یا حتی قطع عضو می‌شود تعریف نمود که برای چند دقیقه فرد از شر احساس یا موقعیت فلاکت بار یا درمانده کننده خلاص می‌شود.
این مهم است که متوجه باشیم جرح خویشتن ممکن است در حضور یک ناظر بیرونی یا در غیاب آن انجام گیرد. به هر حال بایستی در نظر داشته باشیم که این عمل کارکرد و کنشی برای شخص دارد یعنی فرد از انجام آن منظوری هوشیار، ناهوشیار یا نیمه هوشیار دارد. بنابراین لازم است کارکردهای مورد نظر شناسایی شده تا بتوان راههای کنارآمدن با آنها را آموزش داد. این مهم به ویژه وقتی که پای اطرافیان، مراقبان سیستم بهداشت و روان و ... به میان می‌آید اهمیت به سزایی می‌یابد.


خودزنی حتی جنبه ­ای پیچیده­ تر نیز دارد و بسیاری از بیماران ابراز می­ دارند که مجروح ساختن خود و مشاهده زخم و خون برای آنها لذت­بخش است و به تسکین آلام آنها منجر می­شود. از طرفی نیز آنرا ابزاری برای انتقام از بستگان و تهدید و ارعاب یا القای حس گناه در آنها می­دانند. بنابرین برخی رفتارهای تکانه­ای دینامیکی پیچیده داشته و براحتی قابل توصیف نیستند. 

افراد به دلایلی نظیر بیان احساساتی که قادر به بروز آنها نیستند (الکسی تایمی)، کاهش احساسات دردناک و احساس فشار درونی، احساس خودکنترلی، برگرداندن توجه از احساسات ناراحت کننده شدید و استرسهای محیطی، شکنجه خود و کاهش احساس گناه، احساس یک حس بجای بیحسی و کرختی ، ..... اقدام به خود زنی می کنند. خودزنی خطرناک است و اشتباه در انجام آن میتواند موجب آسیب شدید جسمی و مرگ گردد، در ضمن موجب میگردد، فرد روش مناسب مقابله با استرس را فرا نگیرد، موجب احساس گناه، افسردگی، و در نهایت تشدید درد روانی اولیه میگردد. متخصصان معتقدند که خودزنی اعتیادآور است.

بیشتر افراد معتاد به مصرف مواد محرک تجربیات مکرر آسیب به خود را دارند در مراکز نگهداری افراد در حال ترک ، اقدام به خودزنی یکی از معضلات مسئولان این مراکز می باشد و گاه برای مهار این رفتار مجبور به بستن بیمار و یا اقدامات مهاری دیگر میگردند . روی پوست دست و پای اکثر افراد سوء مصرف کننده مواد آثار بریدگی با تیغ و چاقو و.. به وفور دیده می شود . 

اکثر خودزنی ها بر روی اندام فوقانی انجام می شود .
وارد کردن آسیب در چهره، ناحیه تناسلی و چشم ها بسیار بدخیم است. همچنین تغییر مکان خودزنی از ناحیه ای به ناحیه دیگر از دید متخصصان نشانه نگران کننده ای است و باید جدی گرفته شود.الگوی خودزنی می تواند منظم، تصادفی (غیر منظم) و سمبولیک باشد. نوع منظم پیش آگهی بهتری دارد .اصولاً اقدامات غیر تکانه ای بهتر از تکانهای هستند و نشان از کنترل هیجانی بیشتری دارند ؛ طول مدت خودزنی خیلی مهم است. می تواند از چند ثانیه تا چند ساعت باشد. زمان طولانی تر با پیش آگهی بهتری همراه است.

Self Injury یک رفتار عمدی برای آسیب رساندن به خود است که انواع مختلفی دارد . 
شایع ترین این آسیب ها شامل موارد زیر است :
Cutting : بریدن یا خراش انداختن روی بدن با هر نوع شئ تیز مانند چاقو ، سوزن ، تیغ و حتی ناخن . این قبیل خود زنی ها معمولا روی بازو ، پاها و جلوی بدن صورت می گیرد زیرا این مناطق در زیر لباس مخفی می مانند. 
Branding : سوزاندن خود با شئ داغ و یا سوزاندن به وسیله ی مالش و اصطکاک یک شئ روی بدن مانند کشیدن پاک کن روی پوست .
Dermatillomania : میل زیاد برای سوراخ کردن پوست با وسیله های نوک تیز مانند سوزن . این کار اغلب برای کاهش استرس و یا لذت بردن از درد انجام می شود . 
Trichotillomania : یک اختلال که گه گاه به عنوان یک عادت و یا یک نوع وسواس تلقی می شود . در این اختلال فرد به شدت تمایل به کندن موهای خود در هر نقطه از بدن دارد . کندن موی سر باعث تاسی در بعضی نواحی می شود و این امر فرد را مجبور می کند از کلاه یا کلاه گیس و یا روسری استفاده کند .
Hitting : ضربه زدن به خود با چکش و یا دیگر اشیا . شکستن استخوان ها ، مشت زدن به خود و یا سر کوبیدن به دیوار از جمله ی این اعمالند که باید گفت در افراد مبتلا به اوتیسم و در افراد کند ذهن بیشتر دیده می شود . از دیگر اعمالی که افراد انجام می دهند می توان به خوردن مواد شیمیایی مسموم کننده اشاره کرد .


خودزنی معمولا باعث به جا ماندن علامت یا صدمه به بافت ها می شود. خودزنی میتواند هریک از رفتارهای زیر را دربر داشته باشد: 
• بریدن 
• سوزاندن (یا "داغ زدن" با اشیای داغ) 
• سوراخ کردن یا خالکوبی کردن افراطی بر بدن 
• کندن پوست یا بازکردن دوباره ی زخم ها 
• کندن مو (تریکوتیلومانیا) 
• کوبیدن سر به جایی 
• ضربه زدن (با چکش یا دیگر اشیا) 
• شکستن استخوان 
بیشترافراد مبتلا به خودزنی، هنگام حضور در یک گروه به خود آسیب نمیرسانند، بلکه در تنهایی به این کار می پردازند، و درضمن سعی در پنهان کردن رفتار خود دارند. 

Self Harm or Self Mutilation 
کارل منینگر اولین بار در 1938 اصطلاح خودزنی را به کار برد. او خودزنی را در رفتارهای انسانی به چهار گروه تقسیم کرد:
1)‌رفتارهای روان آزرده 
(Neurotic)، 2) روان‌پریش 
(Psychotic)، 3) ارگانیک 
4) برخی مذاهب و آیین ها

جرح خویشتن (self mutilation)خود ویران گری موضعی تلقی می شود که حاصل ناتوانی برای مداوا با تکانه های پرخاشگری ناشی از میل ناخود آگاه برای تنبیه خود یا دیگری درون فکنی شده است. برخی مولفین این رفتار را انتحاری کاذب نامیده اند. به علاوه خود زنی بیشتر به عنوان آسیب به خود ٬جرح خویشتن٬ سوءاستفاده از خود و خشونت نسبت به خود شناخته شده است که به عنوان صدمه عمدی یا تغییر بافت بدن بدون قصد خودکشی تعریف شده است.

حتی اگر در شرایطی اعمال فوق باعث مرگ شوند اما خود زنی یک رفتار خودگشی گرایانه محسوب نمی شود . فردی که دست به اعمال آسیب زا می زند شاید دلیل آن را نداند . اما در اغلب مواقع این اعمال بعد از یک فشار شدید و یا بعد از یک رخداد غم انگیز انجام می شوند و این نشان دهنده این است که افراد توانایی بروز احساسات خود را به صورت سالم ندارند .
همچنین بعضی از افراد گمان می کنند که اگر از بیرون احساس درد کنند ، دیگر از درون احساس درد نمی کنند! از دیگر انگیزه های خودزنی این است که به دیگران ثابت کنند که دردهای عاطفی آنها واقعی است . البته درد ناشی از زخم ها ممکن است به طور موقتی دردهای عاطفی را تسکین دهند . 
درک این موضوع که واقعا چه انگیزه ای پشت رفتار آسیب زا است ، دشوار است . اما اغلب کسانی که خودزنی می کنند چنین اظهاراتی دارند : 
•من قادر به بیان احساسات دردناک خود با کلمات نیستم . خودزنی این امکان را می دهد تا آنها را بیان کنم!
•خودزنی نشان دهنده کنترل من بر بدن من است و من قادر به کنترل چیز دیگری نیستم . 
•احساس درد کردن بهتر از بی احساسی است!
•من بعد از خودزنی احساس آرامش می کنم . گویی دردهای عاطفی در دردهای فیزیکی حل می شوند !

شیوع 
شمار افرادی که دست به اعمال آسیب زا نسبت به خود می زنند رو به افزایش است. البته باید گفت که این اعمال به ندرت نشان دهنده میل به خود کشی است. در آمریکا افرادی که خودزنی می کنند 2 میلیون برآورد شده است . البته این آمارها دقیق نیستند زیرا امکان گزارش همه افرادی که به خود آسیب می رسانند وجود ندارد. 
خود زنی مربوط به طبقه خاص نژادی ، فرهنگی یا اجتماعی و اقتصادی نمی شود . اما بعضی از منابع میزان آن را در دختران 10 تا 19 ساله شایع تر اعلام کرده اند در حالی که دیگر منابع تفاوتی میان پسرها و دخترها قائل نشده اند. 
طبق بررسی های انجام شده حدود 15 تا 20 درصد نوجوانان در جامعه اقدام به خود زنی می نمایند و اکثریت افراد در سن 14 تا 15 سالگی برای اولین بار اقدام به انجام آن نموده اند. در خانمها اندکی شایعتر است و شیوع آن نیز در حال افزایش است. 

تقریباًً یک درصد جمعیت در طول عمر خود برای مدارا coping با موقعیت یا احساس فلج‌کننده پیش آمده از آسیب بدنی به شکل جرح خویشتن استفاده می‌کنند. آسیب به خود افراد را ناقص می‌کند. درک این پدیده رفتاری مشکل است و به شکل خیلی ساده یا در یک موقعیت احساسی که فرد تحت فشار است رخ می‌دهد.

علت شناسی 
طیف وسیعی از علت شناسی‌ها ذکر شده که مهمترین آنها عبارتند از: تخلیه احساس تنش، دستیابی به حالت شیدایی،‌ اختتام احساس مسخ شخصیت، ایجاد یا تقویت احساس‌‌های مثبت جنسی، رها سازی خشم، احساس رضایت درونی از تنبیه خود، حس تسلط بر خود و احساس امنیت، بازی دادن اطرافیان، خلاصی از شر بی‌کسی و تنهایی. 
افراد به طور معمول بنا به دلایلی دست به جرح خویشتن می‌زنند که برخی از آنها عبارتند از: 
•1- پایان دادن به احساسهای گنگی و سردرگمی، کاهش میل به خودکشی و آرام کردن احساسهای فلج کننده و تنش زا.
•2- حفظ کنترل و پرت کردن حواس از افکار یا خاطره‌های رنج آور. 
•3- خودتنبیهی این افراد معتقدند که مستحق تنبیه هستند زیرا به خاطر کارهایی که کرده اند نبایستی به آنها خوش بگذرد، یا شخص معتقد است که دیو صفت است، یا امیدوار است که با خودتنبیهی، تبیه شدیدتری را از سوی یک منبع خارجی دفع نماید.
•4- ابراز چیزهایی که فرد نمی تواند آنها را به زبان بیاورد. به عنوان نمونه ابراز خشم، نشان دادن عمق رنج درونی، شک کردن اطرافیان و جلب کردن حمایت و کمک دیگران.
•5- آلکس تایمیا alexithymia: از نظر تحت اللفظی احساس بی نام و نشان نامیده می‌شود و به شکل ناتوانی در بیان احساسهای درونی و عنوان دادن به آنهاست و در افرادی که مبتلا به جرح خویشتن هستند شایع است. افرادی که مبتلا به جرح خویشتن هستند هرگز شیوه‌های سالمی را برای احساس کردن و بیان حالتهای درونی یا تحمل فشار روانی در خود ایجاد نکرده اند. 
مطالعه‌ها نشان می‌دهند که افراد مبتلا به جرح خویشتن با انجام این کار در سطح بالایی از برانگیختگی فیزیولوژیک قرار می‌گیرند که بالاتر از خط پایه است. طبیعی است که به منظور یاری رساندن به شخص مبتلا بایستی شیوه‌های سالمتر مقابله را در هنگام تجربه احساس فلج کننده به او آموزش داد. بسیار مهم است که فرد را به خاطر رفتار جرح خویشتن و تکرار مجدد آن تنبیه یا توبیخ نکنید. حالت ایده آل این است که شما به احساسهای خودتان در گام نخست سر و شکل بدهید تا بتوانید حق شخص را برای تصمیم گیری در مورد شیوه مدارا با فشار روانی‎اش بپذیرید. 

 

 

https://t.me/entekhab123

مرکز روانشناختی و مشاوره انتخاب

تلفن هماهنگی جهت تعیین وقت قبلی:

0616-638-0922 فرزاد سلحشور

مرکز مشاوره تلفنی