"سواد سلامت"
■ مطلب زیر توسط دکتر "کیارش آرامش"، محقق "انستیتو سلامت امریکا" که یکی از مشهورترین مراکز تحقیقات پزشکی جهان است، نگاشته شده و با توجه به وضعیت موجود در ایران و رواج "باورهای نادرست" در حوزه پزشکی ، اطلاع از آن خالی از فایده نیست. من آنرا اندکی ویرایش نموده ام. عنوان نوشته دکتر آرامش "طب سنتی، دست‌آویز اهالی شبه‌علم" می باشد.
■برخی از اهالی شبه‌علم از نام "طب سنتی" یک سوءاستفاده‌ی رندانه کرده و طوری وانمود می‌کنند که گویا در عالم واقع دو نوع طب ، یعنی "طب مدرن" و "طب سنتی" وجود داشته و هر کدام از این دو نوع طب، مبانی، اصول و نظریات و روش‌های خود را دارند و برخی بیماری‌ها را "طب مدرن" بهتر درمان می‌کند و برخی دیگر از بیماران بهتر است خود برای "درمان" بدست "متخصصان طب سنتی" بسپارند.
■این ادعا به کلی نادرست است.واقعیت این است که تنها یک طب و پزشکی معتبر وجود دارد که به کار بستن آن از نظر اخلاقی روا و مجاز است که موسوم به "طب مبتنی بر شواهد"یا همان Evidence-based Medicine بوده و محصول دوران مدرن است.
■آیا میتوان دو جور "جغرافی" را تصور کرد؟ "جغرافی مدرن" (یعنی همین نقشه‌ها و دانشی که محصول ماهواره‌ها و GPS و خلاصه علم و فن‌آوری جدید است) و "جغرافی سنتی" (یعنی جغرافی مبتنی بر نقشه‌های قدیمی که در موزه‌ها موجودند).آیا کسی می‌تواند در کنار "دانشکده جغرافی مدرن"، یک "دانشکده جغرافی سنتی" تاسیس کرده و در آن به جای فن‌آوری جدید از نقشه‌ها و کتب جغرافی سنتی استفاده کند ؟ آنگاه آدم‍ها ماشین‌ها و شرکت‌های هواپیمایی و کشتیرانی و غیره هم اختیار داشته باشند که برای انتخاب مسیر خود یکی از دو روش فوق را انتخاب کنند؟آیامی‌توان دو جور "ستاره شناسی" تصور کرد و دو جور دانشکده تاسیس کرد که در یکی علم ستاره‌شناسی مدرن درس داده شود و در دیگری گفته شود که زمین صاف است و روی شاخ گاو است و گاو روی ماهی است و بالای سر ما هم هفت طبقه آسمان است و .؟ و آن‌وقت به صنایع فضاپیمایی گفت که می‌توانید در محاسبات خود از علم ستاره‌شناسی سنتی استفاده کنید که دانشمندان بزرگی چون بطلمیوس آن را پدید آورده‌اند. آیا میتوان دو جور "شیمی" تصور کرد؟ "شیمی مدرن" و "شیمی سنتی" که عالم را متشکل از چهار عنصر غیر قابل تجزیه باد و خاک و آب و آتش می‌داند؟ و عده‌ای را به "دانشکده شیمی سنتی" فرستاد تا محصولاتی را بر اساس علم "کیمیای سنتی" تهیه کنند؟
■در تمامی فرض‌های فوق، خواننده دانا با لبخند خواهد گفت که نه! ما یک علم معتبر و به روز داریم. "شیمی و ستاره‌شناسی و جغرافیای سنتی"، تنها به "تاریخ علم" تعلق دارند.حالا اجازه بدهید سوال دیگری را بپرسم: آیا "جغرافی ، ستاره‌شناسی و شیمی سنتی" یکسره نادرست بود و هیچ فایدهای نداشته اند؟
پاسخ منفی است. آن علوم بخش‌های درستی هم داشتند که علم مدرن آن‌ها را پذیرفته و در خود جای داده است. اما هرگز با فایده و دقت و صحت علم مدرن قابل مقایسه نیستند.
■ در حوزه پزشکی هم این وضع واقعیت دارد. ما یک "پزشکی معتبر" داریم و تنها همین پزشکی است که اخلاقاً حق استفاده و تجویز آن را داریم که موسوم به "پزشکی مبتنی بر شواهد" است. آنچه که تحت عنوان "طب سنتی" خوانده میشود بخشی از "تاریخ پزشکی" است که البته در زمان خود جالب توجه بوده است و برخی از بیماران را درمان می‌کرده است و البته سرشار از تئوری‌های نادرست و خنده دار هم بوده است. "فیزیولوژی و آناتومی سنتی" سرشار از باورهای نادرست است( مثلا رگ‌ها جای عبور هوا ،قلب سه بطنه، جگر محل بخشی از عواطف و مغز جای خنک شدن خون تلقی می شدند).
■ میتوان برخی از داروها و روش‌های "درمانی سنتی" را از محک آزمون گذراند و وارد طب مدرن کرد. اما در این صورت دیگر جزئی از طب مدرن به حساب خواهند آمد. برخی بیماران با مراجعه به "طب سنتی" و رعایت دستورات معمولا نامعتبر آن ، عموما در اثر "تلقین" یا "اثر دارونما" یا "سیر طبیعی بیماری " رو به بهبود گذاشته و احساس می‌کنند که حالشان بهتر شده است ، اما این هرگز با دستاوردهای طب مدرن که :به جای تجارب شخصی و تاثیر پذیر - مبتنی بر تجربه روشمند و علمی است، قابل مقایسه نیست. بنابراین قائل بودن به دو نوع "پزشکی مدرن" و "پزشکی سنتی" یک خطای جدی است.
■در "طب مبتنی بر شواهد" با افتخار اعلام میشود که 10تا 15درصد اطلاعات امروز ، ممکن است تا 5 سال آینده نامعتبر شده و منسوخ گردد.اگر نتوان علمی یا روشی را به نقد کشید، منطق و علم کوتاه خواهد آمد و بی منطقی حاکم خواهد شد.
مشاور و روانشناس مصطفی آفریدون
مرکز روانشناختی و مشاوره انتخاب
تلفن هماهنگی جهت تعیین وقت قبلی:
0616-638-0922 فرزاد سلحشور
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.