مشاوره کودک : بررسی نکات شیردهی کودک(لیلاچهرازی بازی درمانگر)

تغذیه صحیح و مناسب علاوه بر این‌که سبب رشد جسمی کودک می‌شود، در سلامت و رشد روح و روان او نیز تاثیر مستقیم دارد. تغذیه نامناسب می‌تواند موجب کاهش رشد جسمی کودک و حتی کاهش هوش او شود. ممکن است کودک به انواع بیماری‌ها به‌خصوص زخم معده، کم‌خونی، پوکی استخوان و… مبتلا شود. کودک در اثر بیماری علاوه بر این‌که رشد جسمی خود را از دست می‌دهد، گاهی ممکن است از لحاظ و روحی نیز ضربه ببیند. کودکان باید به موقع صبحانه و ناهار و شامل میل کنند. آنها به انواع غذاها که ویتامین‌های گوناگون بدن آنها را تامین نماید و به تنوع غذایی نیاز دارند.

بنابراین پدر مادر باید با اصول و روش تغذیه صحیح فرزندان آشنا شوند و نسبت به تغذیه فرزندان خود حساس بوده و طوری برنامه‌ریزی کنند که احتیاجات بدن کودکانشان تامین گردد. برخی از صاحب‌نظران معتقدند تغذیه کودک، قبل از آبستن شدن مادر شروع می‌شود. اگر مادر از مواد غذایی و ویتامین‌های کافی برخوردار گردد و بدنی سالم داشته باشد، هنگام بارداری می‌تواند احتیاجات جنین را پاسخگو باشد. مادرانی که دچار کمبود آهن، کلسیم و یا کم‌خونی و… هستند، ممکن است فرزندانشان با مشکل مواجه شوند. بنابراین تغذیه مادر در دوران بارداری و شیردهی بسیار مهم و حیاتی خواهد بود.

توجه داشته باشید که منظور از تغذیه فقط دادن غذا به کودک نیست، بلکه نحوه تغذیه و مواد غذایی مصرف شده توسط کودک نیز مدنظر است. کودکی که به جای شیر مادر، شیر خشک خورده و به جای آجیل‌های سرشار از قند طبیعی و ویتامین‌ها و مواد لازم دیگر، پفک و امثال آن را مصرف کرده صددرصد سوءتغذیه خواهد داشت. زیرا پفک و شیرینی و شکلات‌های رنگارنگ فاقد ارزش غذایی هستند. در گذشته مردم کشمش، نخودچی، برگه زردآلو و هلو، خرما، پسته، بادام، گردو، فندق، توت خشک و… می‌خوردند و همین امر نیز رمز سلامت و طول عمرشان بود.

رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: «برای کودک، شیری مناسب‌تر از شیر مادرش وجود ندارد.» پس از دوران جنینی، نوزاد که اکنون چشم به این جهان گشوده است، مهم‌ترین مرحله زندگی خود یعنی دوران شیرخوارگی را در پیش دارد که تاثیر بسزایی در سلامت جسمی و روحی او خواهد داشت. شیر مادر یک منبع تغذیه‌ای مفید و قابل دسترس است که هدر نمی‌رود و به میزان نیاز کودک تولید می‌شود و هرچه میزان مکیدن کودک بیشتر شود، تولید و ترشح شیر نیز بنا بر درخواست کودک بیشتر می‌شود.

یکی از مشکلات شایع که در هنگام شیردهی به وجود می‌آید، اسهال کودک است. متاسفانه بسیاری از مادران بر این باورند که در هنگام اسهال کودک، شیردهی باید قطع شود، در حالی که نه تنها در هنگام اسهال شیر مادر نباید قطع شود، بلکه برای جبران مایعات از دست رفته، تعداد دفعات تغذیه با شیر مادر را باید افزایش داد. باور نادرست دیگری که وجود دارد، آن است که شیر مادر برای نوزاد مبتلا به زردی (یرقان) اصلا مناسب نیست، در حالی که شیر مادر در هنگام زردی نوزاد باید کاملا ادامه پیدا کند.

شیر مادر حاوی موادی است که به کودک کمک می‌کند تا زمانی که دستگاه ایمنی‌اش به بلوغ برسد، در مقابل بیماری‌ها مقاوم‌تر باشد، حال آن‌که شیر خشک هیچ یک از این ویژگی‌ها را نخواهد داشت. مثلا: گلبول‌های سفید زنده شیر مادر به بدن شیرخوار کمک می‌کند تا در مقابل عفونت دفاع کند، بیفیدوس هم ماده‌ای است که در شیر مادر وجود دارد و کمک می‌کند باکتری‌هایی مخصوص که «لاکتوباسیل بیفیدوس» نامیده می‌شوند، در روده کودک رشد کنند. این باکتری‌ها از رشد باکتری‌های مضری که ممکن است در روده شیرخوار رشد کنند و باعث اسهال شوند، جلوگیری می‌کنند. علاوه بر موارد ذکر شده پروتئین، چربی، لاکتوز، آهن، آب، نمک، کلسیم و فسفات و… مواد مغذی دیگری هستند که در شیر مادر وجود دارند.بررسی نکات شیردهی کودک

با توجه به این‌که نیازهای غذایی کودکان در سنین مختلف متفاوت است، ترکیب شیر مادر نیز منطبق با نیازهای شیرخوار است و تا ۶ ماهگی نیازهای کودک را تامین کرده و بدین لحاظ مناسب‌ترین رشد را در کودک تامین می‌کند. بنابراین هرگز نباید شیر مادر را از تغذیه کودک حذف کرد، حتی هنگامی که فرزند را به استفاده از غذاهای دیگر تشویق می‌نماییم، شیر مادر باید حداقل تا ۲ سالگی به بچه خورانده شود.

شیر مادر علاوه بر تامین رشد مطلوب جسمی، ضریب هوشی را نیز افزایش می‌دهد و مراحل رشد و تکامل، مانند نشستن، راه رفتن، تکلم و حتی دندان درآوردن را تسریع می‌کند. میزان پوسیدگی دندان و نیاز به ارتودنسی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، بسیار کمتر است. نکته بسیار جالب این است که زنانی که از شیر خود نوزادشان را تغذیه می‌کنند، خیلی کمتر به پوکی استخوان و سرطان تخمدان مبتلا می‌شوند. بنابراین شیردهی توسط مادر علاوه بر این‌که برای نوزاد مفید و حیاتی است، برای خود مادر هم تاثیر فوق‌العاده مثبتی خواهد داشت.

مادرانی که از شیر خود کودکانشان را تغذیه می‌کنند، توجه داشته باشند که باید برای شیردادن نوزاد خود از هر دو پستان خود استفاده کند، زیرا شیر دو پستان مکمل یکدیگر هستند، به این صورت که در پستان راست آب وجود دارد و در پستان چپ غذای کودک. هر مادری باید در شیر دادن کودک خود، نهایت دقت را بنماید و اجازه ندهد که هر کسی به نوزاد شیر دهد، مگر در صورت ضرورت. به دلیل خاصیت فراوان اولین شیر پس از زایمان، در اسلام نیز به خوراندن آن شیر به نوزاد سفارش فراوان شده است. این شیر پادتن‌هایی ارزشمند را به بدن کودک می‌رساند که به او در مبارزه با عفونت‌ها در ماه‌های نخست زندگی کمک می‌کند.بررسی نکات شیردهی کودک

در مورد پایان شیردهی نیز قرآن کریم پایان شیردهی را دو سال معرفی می‌فرماید: «مادرانی که می‌خواهند دوران شیردادن را کامل کنند، دو سال تمام فرزندانشان را شیر دهند و خوراک و پوشاک مادران به طور معمول و متعارف بر عهده پدران است.»

از طرفی بدون عذر، بیشتر از دو سال شیر دادن جایز نیست و در حدیث نیز آمده است: «مقدار واجب شیر بیست و یک ماه است، هرچه کمتر شد از بچه کم گذاشته‌اند و دوره کامل شیرخوارگی دو سال تمام است.»

تغذیه کودک از سینه مادر بهترین روش آرام کردن در زمان گریه اوست. باید بدانیم که نیاز کودک به سینه مادر همیشه برای تغذیه نیست، بلکه گاهی فقط برای رسیدن به آرامش حاصل از مک زدن پستان مادر است. نه‌تنها کودک هنگام شیرخوردن به آرامش می‌رسد، بلکه مادر نیز که فرزندش را در آغوش گرفته و از شیر خود او را تغذیه می‌کند، احساس آرامش می‌کند که چنین آرامشی هرگز با تغذیه به روش‌های دیگر میسر نخواهد بود، همچنین مادرانی که کودکشان را با شیر خودشان تغذیه می‌کنند، سریع‌تر به شکل قبل از بارداری خود باز می‌گردند، زیرا هورمون‌های آزادشده هنگام شیردادن کمک می‌کنند که رحم به سرعت منقبض شود و به شکل طبیعی خود بازگردد. بر اساس آمار موجود نیز سرطان پستان در مادرانی که به فرزندان خود شیر داده‌اند، بسیار کمتر از مادرانی است که این کار را نکرده‌اند.

پیشوایان دین درباره آثار و فواید شیر مادر بسیار سخن گفته‌اند. امام علی(ع) می‌فرماید: «هیچ شیری پربرکت‌تر از شیر مادر نیست.» شیردادن به فرزندان آنقدر دارای اهمیت است که احکام شرعی درباره مادر تخفیف می‌یابد؛ مثلا اگر شیر مادر کم باشد، به گونه‌ای که اگر روزه بگیرد، به خودش یا فرزندش ضرر و زیان وارد می‌شود، روزه گرفتن بر چنین مادری واجب نیست.

اسلام درباره شیردهی احکامی را نیز بیان می‌کند. به عنوان مثال برای شیردادن بچه بهتر است خود مادر به نوزاد خود شیر دهد. مستحب است، زن‌ها از شیر دادن به هر بچه‌ای خودداری کنند، زیرا ممکن است فراموش کنند که به کدام نوزاد شیر داده‌اند و در آینده که دو نوزاد رشد کرده و به سن بلوغ می‌رسند، ممکن است با یکدیگر ازدواج نمایند، در حالی که به واسطه شیرخوردن از یک مادر، محرم بوده‌اند.

بر اساس دستورات اسلام یکی از وظایف اساسی زن شیرده آن است که در دوران شیردهی جز غذایی پاک و حلال نخورد و همیشه در ذکر و یاد حق باشد، با وضو باشد و از هرگونه ناهنجاری‌های عملی و اخلاقی اجتناب ورزد. زن شیرده باید از همان اول مراقب تغذیه خود باشد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: هیچ زن زائو در روز میلاد کودکش رطب نمی‌خورد، جز آن‌که کودک او اعم از پسر یا دختر دارای خود بردباری و خویشتن‌داری خواهد شد.

پزشکان نیز در مورد تغذیه مادران توصیه می‌کنند، مادران با توجه به زایمانی که داشته‌اند و فشارهایی که متحمل شده‌اند، آب و مایعات بدن کاهش می‌یابد، بنابراین باید به اندازه کافی از آب و آب میوه و مایعات استفاده نمایند یا روزانه ۴-۳ لیوان شیر مصرف کنند. بعضی از غذاها مانند ماهی، باقالا، آبگوشت، ماکارونی و انواع مایعات محرک تولید شیر می‌باشد که باید مورد مصرف مادر شیرده قرار بگیرد.

امیرالمومنین علی(ع) می‌فرمایند: «همچنان که برای انتخاب همسر دقت می‌کنید و وسواس به خرج می‌دهید، برای انتخاب شیر کودک خود نیز دقت کرده و وسواس لازم را به خرج دهید و بیندیشید که چه کسی به فرزند شما شیر می‌دهد.»مشاوره کودک

رعایت مسائل تغذیه در آینده فرزند تاثیر اعجاب‌انگیز دارد. این تاثیرگذاری، هم در اخلاق و رفتار و هم در صورت کودک در آینده ظاهر می‌شود. در این زمینه روایات زیادی از بزرگان دین بیان شده است. در زمینه تاثیرگذاری شیر مادر در اخلاق و رفتار کودک حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «بنگرید کدام زن نونهالتان را شیر می‌دهد، زیرا کودک با اخلاق اوا رشد می‌کند.» و امام باقر نیز می‌فرماید: «زنان احمق و بیهوش را به عنوان دایه برای فرزند نگیرید، زیرا شیر سجایا و اخلاقیات زن را به فرزند منتقل می‌کند.»

در این باره اسلام نکاتی را برای والدین نوزاد توصیه می‌کند که ما هم به اختصار به آنها اشاره می‌کنیم:

۱- شیر مادری که دیوانه، سبک مغز و احمق است را به نوزاد ندهید

۲- شیر مادری که از راه نامشروع باردار شده است را به نوزاد ندهید

۳- شیر مادری که بیماری مُسری و واگیردار دارد، به نوزاد ندهید

۴- شیر مادری که در حال خشم و غضب به سر می‌برد را به نوزاد ندهید

۵- شیر مادری که دارای جهان‌بینی الهی نیست و به خدا ایمان ندارد را به نوزاد ندهید

۶- شیر مادر بدزبان را به نوزاد ندهید

۷- شیر مادری که از غذای حرام ارتزاق می‌کند، به نوزاد ندهید