چگونه کودکم را از شیر بگیرم؟

واژة "از شیر گرفتن" معمولاً به‌عنوان توقف شیردهی به کار می‌رود. همچنین می‌توان از شیر گرفتن را به معنای تغییر تدریجی تغذیه کودک از شیر به غذاهای ترکیبی دانست. از شیر گرفتن برای کودک به‌لحاظ عاطفی دشوار است، زیرا مادر برای او منبع شادی، نشاط و غذا بوده است. هنگام گرسنگی در آغوش گرم مادر آرام گرفته و شیر نوشیده، که این عمل علاوه بر آن که او را سیر کرده، برایش لذت‌بخش نیز بوده است. به همین دلیل، ترک آن برایش کاری دشوار و نگران‌کننده محسوب می‌شود. پس اگر می‌خواهید کودک خود را از شیر بگیرید این عمل نباید سریع و ناگهانی و یا با اِعمال خشونت همراه باشد. بلکه باید از شش ماهگی به تدریج، با جانشین کردن غذاهای مناسب و کم کردن تعداد دفعات شیردهی، زمینه را برای این کار فراهم سازید.

     بهتر است به این نکته هم توجه داشت که از شیر گرفتن کودک برایش چنین تصوری به وجود نیاورد که دیگر از عشق و محبت مادرانه محروم شده است. بنابراین در مراحل از شیرگیری به کودک توجه بیشتری نشان دهید.

    

* از شیر گرفتن ناگهانی:

اگر به علّت بیماری، بارداری و یا مسافرت مادر، کودک به‌طور ناگهانی از شیر گرفته شود، اضطراب شدیدی در او ایجاد خواهد شد. در مواقعی که مادر شیرده، مجدداً باردار می‌شود، این بارداری به معنای قطع ناگهانی شیر برای کودک اوّل است. در این شرایط مادر فرصتی برای مراقبت از کودک ندارد.

     محروم شدن از گرمای محبت مادری موجب می‌شود تا کودک با انجام فعالیت‌ها و رفتارهایی نظیر بداخلاقی و گریه اعتراض خود را اعلام کند و به خاطر آن تنبیه شود که البته چنین رفتاری برای کودکی نگران طبیعی است.

* بارداری مجدد و شیردهی:

بهتر است در مواقعی که مادر به علّت بارداری مجبور به قطع ناگهانی شیر خود می‌شود، برای جلوگیری از کاهش آثار نامطلوب روانی و عاطفی این مسأله، موارد زیر را مدّنظر قرار دهد:

۱. به‌تدریج و برای مدّت بیش از دو تا سه ماه کودک خود را از شیر بگیرد.
۲. کودک از محبت خاصی برخوردار شود تا کمبودی که برایش به‌وجود آمده است، جبران گردد.
۳. برای ارضای غریزة مکیدن کودک از بطری شیر و پستانک استفاده شود.

    

* روش‌های سنّتی از شیر گرفتن:

     طعم ناخوشایند به‌جای شیر مادر: یکی از روش‌های معمول برای از شیر گرفتن کودک، استفاده از داروهای گیاهی تلخ است. مادر قبل از اقدام به شیر دادن، موضع شیردهی را با داروی تلخ گیاهی نظیر صبرزرد، کلپوره و ... آغشته کرده، به محض این‌که کودک شروع به شیر خوردن می‌کند، به‌جای طعم شیرین شیر، دهانش تلخ و از شیر خوردن منصرف می‌شود. از جمله آثار نامطلوب این روش آن است که گیاهان دارویی مصارف درمانی خاص خود را دارند و هر دارو در جهت درمان یک بیماری به‌کار می‌رود. به‌عنوان مثال، صبرزرد جزء داروهای مسهل است و در صورت مصرف زیاد ممکن است کودک را دچار اسهال کند. مصرف بیش از اندازة کلپوره نیز به‌ویژه برای کودکان حالت مسموم‌کننده دارد.

     زخمی نشان دادن سینة مادر: در مواقعی نیز مادر با زخمی یا بدنما جلوه دادن سینه، حسّ ترحم کودک را برمی‌انگیزد. در نتیجه، شیرخوار برای این‌که مادرش احساس ناراحتی نکند، شیر نمی‌خورد. از جمله معایب این روش نیز می‌توان به آثاری که این کار می‌تواند بر روان کودک بگذارد، اشاره کرد. در این حالت کودک قلباً برای مادر متأسف می‌شود. گاهی هم ممکن است کودک از این وضعیت بترسد و مشکلی بر مشکلات بیافزاید. ضمن آن‌که بعد از رفع مانع، کودک مجدداً برای خوردن شیر اقدام می‌کند و بعد از آن، حرف‌های مادر را دروغ می‌پندارد و برای حرف او ارزش قائل نمی‌شود.

* روش تدریجی اما قاطع:

روش تدریجی اما قاطع، برای از شیر گرفتن کودک موفق‌ترین روش است. برای کودک ۶ ماهه اجرای برنامة شیردهی هر چهار ساعت یک‌بار مناسب است. ضمن این‌که می‌توان به‌تدریج غذای کمکی را در تغذیة کودک وارد کرد. با اعمال این روش مادر می‌تواند برنامه‌ریزی غذایی برای کودک داشته باشد. در نتیجه، با اعتمادبه‌نفس در پیشرفت و پیش‌بینی مسایل به پیش برود. شروع به دادن مایعات در لیوان مخصوص کودک و یا با قاشق، بغل کردن عروسک، خرس کوچولو یا قطعات پارچه‌ای دیگر جانشین خوبی برای دلبستگی کودک به شیر مادر برشمرده می‌شود. وقتی فواصل شیردهی مشخص شد، مادر می‌تواند حذف تدریجی وعده‌های شیر را شروع کند. حقّ انتخاب با مادر است. بعضی‌ها ابتدا حذف شبانه را در نظر می‌گیرند، برخی ترجیح می‌دهند، شیر دادن وقت ناهار را اوّل قطع کنند. چون اطمینان دارند کودک به‌جای شیر، غذای کافی برای خوردن دارد. اما اغلب بهتر است مادر بعد از خوردن یک غذای سفت، یعنی زمانی که کودک سیر است، به او شیر بدهد.

     این مسئله مهم است که وقتی یک نوبت شیر دادن حذف شد، مجدداً در لحظه‌های بی‌تابی کودک برقرار نشود. ممکن است کودک با صدای بلند اعتراض خود را بیان کند، ولی مادر باید هدف نهایی خود را به‌خاطر داشته باشد، چون هرگونه تردید موجب تشدید تقاضاهای کودک می‌شود. وقتی مادر تصمیم خود را گرفت، قاطعیت تصمیم او، به کودک انتقال می‌یابد. تغذیه قبل از خواب و یا هنگام صبح آخرین نوبت‌هایی هستند که باید حذف شوند. پس مادر می‌تواند این نوبت را تا زمانی که کودک علاقة خود را از دست بدهد، حفظ کند.

* توصیه‌های کاربردی:

  • از شیر گرفتن کودک نارس باید دیرتر از کودک عادی و سالم انجام شود.
  • مادر باید کاملاً مطمئن باشد که مایل است کودک را از شیر بگیرد.
  • در صورت امکان برای حذف هر وعده شیر خوردن کودک، یک هفته فاصله زمانی در نظر گرفته شود.
  • زمانی که مادر فرصت بیشتری برای بیرون بردن و سرگرم کردن فرزندش دارد، بهترین زمان از شیرگیری کودک است، زیرا محدودیت‌های محیط بیرون، مانعی برای شیر خوردن کودک محسوب می‌شود و سرگرم بودن او، اشتیاق به شیر خوردن را کم می‌کند.
  • زمانی را برای قطع شیردهی انتخاب کنید که حوادث تنش‌زای دیگری برای کودک در شرف وقوع نباشد. برای نمونه، قطع کردن شیر، قبل از زمان بازگشت مادر به محل کار، رفتن به مسافرت و یا هم‌زمانی آن با آموزش کنترل ادرار نباشد.
  • بهتر است اطرافیان مادر، در خلال دوره از شیرگیری کودک پیشرفت‌های او را در این کار، هرچند جزیی باشد، گوشزد کنند، و با این عمل، به اعتمادبه‌نفس مادر کمک کنند.
  • برای از شیر گرفتن به هنگام شب، هفته‌ای را انتخاب کنید که دیگر افراد می‌توانند کودک را در تخت بخوابانند.
  • پخش کردن موسیقی مخصوص کودکان که آهنگ ملایم دارد. خواندن قصه، عروسک پشمالو و اسباب‌بازی‌های متعدد که کودک بتواند در آغوش بگیرد یا در تخت خود قرار دهد، از جمله روش‌های آرامش‌بخش هستند.
  • در هنگام از شیر گرفتن کودک و تا مدت‌ها بعد از آن، بهتر است مادر کودک خود را با لباس (پوشیده نه عریان) استحمام کند تا کودک دوباره به شیر خوردن تشویق نشود.

* نتیجه این‌که . . .

برای از شیرگیری کودک تنها تلاش مادر کافی نیست. بلکه همکاری همة اطرافیان، به‌ویژه پدر، در این زمینه بسیار مهم است. به‌عنوان مثال، هنگامی که مادر می‌کوشد کودکش را از شیر خوردن منع کند و او به‌شدّت مقاومت نشان می‌دهد، پدر می‌تواند با تشویق کودک به خوردن غذا و سرگرم کردن او به انواع بازی‌ها، وی را از این کار منصرف کند. این مسئله بخصوص در نیمه‌های شب که کودک بهانه‌گیری و گریة بیشتری می‌کند، حائز اهمیت است.

     اغلب پدران خود را از این مسئولیت برکنار می‌دانند و از شیر گرفتن کودک را وظیفة مادر تصوّر می‌کنند. در حالی که موفقیت هرچه سریع‌تر در این امر، به‌نفع آرامش مادر، کودک و محیط خانواده است.

     نکتة دیگر آن است که به کودک القا کنیم که او به اندازة کافی بزرگ و مستقل شده است، بنابراین خود می‌تواند مانند بزرگترها از غذای سفره استفاده کند.

     خلاصه آن‌که، مادر قبل از اقدام به از شیرگیری، باید بیاندیشد که چقدر تحمل شنیدن گریة کودک خود را دارد. اگر بچه کاملاً آشفته است و آرام نمی‌شود، تصور نکند که بازی را باخته است، بلکه بعد از چند ماه که فرزندش بزرگتر و مستقل‌تر شد، دوباره در مورد از شیرگیری او اقدام کند. این بار حتماً مؤفق می‌شود.