10 روش برای «نه گفتن»
گاه ضعف در مهارت‌هایی مانند تفکر نقادانه، حل مساله، رفتار قاطعانه، برقراری ارتباط، مقابله با هیجانات، کنترل و مقابله با استرس و... منجر به اعتیاد می‌شود.
شاید به ذهن شما برسد که موادمخدر چه ارتباطی به من دارد و چه لزومی دارد که من درباره آنها بیشتر بدانم؟ مگر می‌شود کسی دانشجو باشد و مواد مصرف کند؟ موادمخدر را کسی مصرف می‌کند که مشکل دارد، خودش بی‌اراده است، با کسانی گشته که این کاره بوده‌اند. متاسفانه نگاه به مواد و مصرف آن، گاهی بسیار ساده‌انگارانه است و این موضوع باعث می‌شود برخورد و رفتار ما در برابر مواد، توام با سهل‌انگاری و ساده‌اندیشی باشد. هدف ما این است که این نکته را یادآوری کنیم که هیچ‌کس به‌طور ناگهانی معتاد نمی‌شود، بلکه معمولا مصرف مواد، از حالت کنجکاوی و تفریحی شروع شده و کم‌کم با افزایش دفعات مصرف، فرد از مصرف‌کننده تفریحی، به مصرف‌کننده دایمی تغییر وضعیت می‌دهد. گفت‌وگوی ما را در این ارتباط با مجید مردی، کارشناس پیشگیری از اعتیاد در ستاد موادمخدر بخوانید.
* جوانان با رعایت چه مواردی می‌توانند به اعتیاد مبتلا نشوند؟
- همان‌طور که در گفت‌وگوی قبل اشاره کردم متاسفانه بسیاری از جوانان در اثر ناآگاهی و کمبود اطلاعات و داشتن یک‌سری باورهای مثبت به مصرف مواد، روی می‌آورند. به‌عنوان مثال تریاک چون منشا گیاهی دارد، بعضی آن را درمان‌کننده بسیاری از دردها می‌دانند، یا بعضی از دانشجویان به گمان تقویت حافظه، حشیش را امتحان می‌کنند، این‌که بی‌حوصلگی، اضطراب، تنش و افسردگی را تسکین خواهد داد و موجب بی‌خیالی و آرامش می‌شود، این‌که مواد، انرژی می‌دهد و قدرت بدن را افزایش می‌دهد. متاسفانه علی‌رغم اثرات مضر و حتی مهلک موادمخدر، سوءمصرف مواد و وابستگی به آنها با داشتن چنین باورهایی ایجاد می‌شود. اولین گام اصلاح باورهای غلطی است که در جامعه و افکار بعضی از جوانان شکل گرفته است.
* با توجه به موضوع باورها می‌توان گفت، دومین گام به مساله خودشناسی و خودآگاهی ارتباط پیدا می‌کند؟
- یکی از مهم‌ترین عواملی که به ما کمک می‌کند زندگی خوب و سالمی داشته باشیم، یادگیری مهارتهای زندگی است. پژوهشگران تاثیر مثبت مهارتهای زندگی را در پیشگیری و کاهش مصرف مواد، پرورش توانایی‌های شناختی، تقویت اعتمادبه‌نفس، پیشگیری از رفتارهای پرخاشگرانه، افسردگی و... را مورد تایید قرار داده‌اند. خودآگاهی مهارت اساسی و بنیادی است.
* خودآگاهی در پیشگیری از مصرف مواد چه نقشی دارد؟
- خودشناسی یعنی توانایی شناخت خود و آگاهی از نقاط ضعف و قوت، نیازها، خواسته‌ها، داشته‌ها و تعیین اهداف. این‌که من کی هستم؟ آیا من واقعا خودم را دوست دارم؟ تا چه اندازه می‌توانم با سختی‌های زندگی کنار آیم؟ چه اندازه نظر دیگران برای من مهم است؟ چقدر می‌توانم به توانایی‌های خود تکیه کنم؟ با پرسیدن این سوالات، تصور واقع‌بینانه‌ای از خود به‌دست می‌آورید و بعد از شناخت نقاط ضعف خود و به‌کارگیری نقاط مثبت خود می‌توانید به مقابله با هیجانات منفی و فشارهای روانی و تنش‌های زندگی بپردازید. گام اول مهارتهای زندگی شناخت خود است که فرد را قادر می‌سازد بدون لطمه زدن به خود و دیگران، مسوولیت‌های نقش اجتماعی خود را بپذیرد و با خواست‌ها و مشکلات روزانه به شکل موثر روبه‌رو شود. پژوهش‌های مختلف نشان داده افرادی که ارزشی برای خود قایل نیستند و کمتر از خود رضایت دارند، بیشتر دچار اعتیاد می‌شوند، پس باید خود را شناخت و احساس خوبی در خودمان ایجاد کنیم و از آن‌چه هستیم شاد و راضی باشیم.
* در مقابله با هیجانات منفی و فشارهای روانی چگونه می‌توان تصمیم درست گرفت؟
در ابتدا با استفاده از مقابله‌های «هیجان‌مدار»سعی کنید خود را آرام کنید، یعنی دعا و نیایش کنید. گفت‌وگوی درونی مثل دلداری دادن با خود را داشته باشید، به خدا توکل کنید، صبور باشید، با دوستان و آشنایان خود درددل کنید، نه این‌که مشاوره بگیرید. حتی می‌توانید احساسات خود را مانند گریستن و ابراز خشم به‌طور سالم تخلیه کنید، نه این‌که به موادمخدر پناه ببرید و سپس با استفاده از مقابله‌های «مساله‌مدار» سعی کنید مشکل خود را از میان بردارید، یعنی فکر کنید و بعد به مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات در مساله‌ای که در ذهنتان درگیر است، بپردازید و در این قسمت از مشورت دیگران استفاده کرده و بعد اقدام کنید.
* سختی کار همین‌جاست، چگونه می‌توان درست تصمیم گرفت؟
- باید راه‌حل‌های متفاوت مربوط به تصمیم خود را روی کاغذ بنویسید و محاسن و معایب هر انتخاب را با توجه به اطلاعاتی که جمع‌آوری کردید یادداشت کنید و سپس با قدرت تفکر خلاق انتخاب‌های گوناگون را کشف کنید تا از بن‌بست زندگی خارج شوید. برای رهایی از هرگونه هیجان منفی باید مهارت حل مساله، تصمیم‌گیری و تفکر خلاق را آموخت.
* توانایی «نه گفتن» به تقاضا و درخواست‌های دیگران، در مساله پیشگیری از اعتیاد، مهم‌ترین موضوعی است که بسیاری از جوانان این مهارت را ندارند، چه کار باید بکنند؟
- مهارت قاطعیت یکی از انواع سبک‌های ارتباطی در روابط بین‌فردی است که فرد بتواند بدون اضطراب و به‌راحتی نظرات خود را ابراز کرده و سر دیدگاه خود ایستادگی کند. این فرد صدای محکمی دارد و به‌راحتی به صورت فرد دیگر نگاه می‌کند و خود را در برابر دیگران تسلیم نمی‌داند، نه به کسی صدمه می‌زند و نه اجازه می‌دهد که به او صدمه زده شود، می‌توان به چند روش «نه» گفت:
1- فقط گفتن نه.
2- گفتن نه همراه با توضیح: مثلا نه متشکرم، سیگار نمی‌کشم.
3- بهانه آوردن: نه متشکرم، من الان عجله دارم.
4- عوض کردن موضوع: نه متشکرم، راستی دیشب فیلم را دیدی؟
5- دور شدن: گفتن نه و سپس دور شدن.
6- بی‌اعتنایی: نادیده گرفتن شخص مقابل.
7- اجتناب از موقعیت: اجتناب از هر موقعیتی که شما در آن احتمال می‌دهید کاری انجام دهید که مایل نیستید.
8- استفاده از طنز و حساسیت: من به مواد حساسیت دارم.
9- سی‌دی خش‌دار: تکرار یک عبارت خاص در مقابل دعوت دوستان به مصرف مواد، مثل «من اهل مواد نیستم» و تکرار این جمله در برابر اصرار دیگران.
10- دادن این احساس به فرد مقابل که او موضوع را بهتر می‌داند: من تو را باهوش‌تر از این می‌دانم که مواد مصرف کنی.
* و سخن آخر؟
- دانش و اطلاعات خود را درباره مواد، علل و عوامل بروز مصرف، نحوه پیشگیری و درمان آن ارتقا بخشید.
مرکز روانشناختی و مشاوره انتخاب
📞تلفن هماهنگی جهت تعیین وقت قبلی:
0922-638-0616 سلحشور
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.