انواع فوبیا یا ترسها

فوبیا، هراس یا ترس شدید پدیده ای است که به صورت آگاهانه یا ناخود آگاهانه زندگی بسیاری از انسانهای جهان را مختل می کند. این پدیده بیشتر ناشی از ترس از قرار گرفتن در موقعیتی خطرناک است و معمولا کنترل آن برای فرد مبتلا سخت و گاهی غیر ممکن است.
به گزارش خبرگزاری مهر، در حدود 19.2 میلیون نفر انسان در سن 18 سالگی در آمریکا به گونه های مختلفی از این اختلال روحی مبتلا هستند که در ادامه نشریه لایو ساینس به مشهورترین آنها اشاره کرده است.

ترس از مار (Ophidiophobia): یکی از رایج ترین فوبیاها در میان بسیاری از مردم ترس از مار است که به احتمال زیاد ریشه ای تکاملی دارد. در گذشته های دور تشخیص دادن مارها و عنکبوتها برای بقای انسان نقشی حیاتی داشته است. توانایی تشخیص مارها در یک چشم به همم زدن یکی از رفتارهای تکاملی است که به اجداد انسان در جهان وحشی ما قبل تاریخ امکان بقا داده است.

ترس از خزندگان عجیب (Entomophobia): شاید برخی از افراد با دیدن برخی از حشرات تنها احساس چندش آوری پیدا کنند، اما این جانداران کوچک در واقع این توانایی را دارند که برخی از انسانها را به شدت بترسانند که این شدت در زنان نسبت به مردان چهار برابر است. مطالعه دانشمندان دانشگاه کارنگی ملون نشان می دهد دختر بچه های 11 ماهه به سرعت قادرند در برابر تصاویری از مارها با عنکبوتها نشانه های ترس را در صورت خود انعکاس دهند در حالی که این خصوصیت در پسربچه هایی با همین سن وجود ندارد. دیدگاه تکاملی این فوبیا بر این اساس است که زنان در دوران باستانی حیات بشر در هنگام جمع آوری غذا با چنین جاندارانی مواجه می شده اند و انقباض ماهیچه های بدن و صورت در برابر چنین منظره ای به عنوان ابزار محافظت مادر و فرزند در برابر جاندار شناخته شده است.

ترس از مکان (Agoraphobia): در حدود 1.8 میلیون جوان 18 ساله در آمریکا از قرار گیری در اماکنی که فرار کردن از آن مشکل باشد هراس دارند. مکانها و فعالیتهایی که شامل این فوبیا می شوند آسانسور، حضور در رقابتهای ورزشی، پلها، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، رانندگی، فروشگاه های بزرگ و فرودگاه ها بر شمرده شده اند. این هراس می تواند باعث شود افراد هرگز خانه های خود را ترک نکنند، به سفر نروند و در مناطق شلوغ قرار نگیرند.

ترس از دیگران (Xenophobia): در صورتی که صحبت کردن در برابر دیگران رنگ چهره شما را دگرگون ساخته، صدای شمار را گرفته کرده و عرق از سر و روی شما جاری می کند، بدانید که نشانه های این فوبیا در شما وجود دارد. بیگانه ترسی پدیده ای است که 15 میلیون جوان آمریکایی از آن در عذابند و تنها صحبت کردن آنها را در جمع تحت تاثیر قرار نمی دهد بلکه خوردن و آشامیدن این افراد نیز در برابر جمع دچار اختلال خواهد شد. این فوبیا از سن 13 سالگی در نوجوانان آغاز می شود.

ترس از بلندی(Acrophobia): یکی از رایج ترین ترسها در میان افراد است که در حدود 3 تا 5 درصد از آمریکایی ها را تحت تاثیر خود قرار داده است. برخلاف تصور پیشین دانشمندان که این فوبیا را ناشی از ترسی غیر واقعی می دانستند مطالعات جدید نشان می دهد مبتلایان به این ترس، ارتفاع ساختمانها را بسیار بیشتر از ارتفاع واقعی می بینند و همین امر بر ترس آنها می افزاید.

ترس از تاریکی (Lygophobia): برای بسیاری از کودکان، خاموش شدن چراغ اتاق همراه با بروز ترسی شدید ناشی از بیرون آمدن هیولایی از زیر تختخواب و یا از داخل کمد دیواری است. در واقع ترسیدن از تاریکی یکی از رایجترین ترسها در میان کودکان است که در پس آن تفکرات و توهمات جالب توجهی نهفته است. کودکان در تاریکی به هر پدیده ممکنی فکر می کنند و معتقدند در تاریکی دزدی خواهد آمد و آنها را خواهد ربود و یا اسباب بازی های آنها را به سرقت خواهد برد. ریشه این ترس کودکان از ناشناخته های آنان سرچشمه می گیرد و در صورت درمان نشدن تا زمان بزرگسالی نیز ادامه پیدا خواهد کرد.

ترس از صائقه (Astraphobia): صدای مهیب رعد و برق می تواند علائمی مانند تپش شدید قلب را برای افرادی که از فوبیای رعد و برق رنج می برند در برداشته باشد و به همین دلیل بسیاری از افراد مبتلا زندگی خود را به مناطقی منتقل می کنند که از شرایط جوی آرامی برخوردار است. نکته جالب درباره این فوبیا این است که مبتلایان از ترس خود احساس خجالت داشته و آن را مخفی نگاه می دارند.

ترس از پرواز (Aviophobia): ترسی است که در حدود 25 میلیون انسان تنها در آمریکا به آن مبتلا هستند. این افراد در دو گروه ترس، ترس از سقوط هواپیما و ترس از کابین کوچک هواپیما تقسیم می شوند. جالب است بدانید نسبت مرگ انسانها در سقوط هواپیما یک در 20 هزار است در حالی که این نسبت در مرگهای ناشی از سوانح رانندگی یک در 100 و در مرگ ناشی از حملات قلبی یک در پنج است.

ترس از سگ (Cynophobia): حتی کوچک ترین و بامزه ترین سگهای نژاد ژرمن شپرد می توانند ترسی مهیب را در مبتلایان به این نوع از فوبیا ایجاد کنند. این ترس معمولا از احتمال گاز گرفته شدن خود فرد و یا افرادی دیگر توسط سگها ناشی می شود البته برخی تنها نسبت به سگهای شکاری و یا تازی هراسناک هستند.

ترس از دندانپزشک (Odontophobia): در حدود 9 تا 20 درصد از آمریکاییها به دلیل ترس و واهمه از رفتن به دندانپزشکی خودداری می کنند. در صورت ابتلا به این فوبیا فرد به هیچ قیمتی حاضر به مراجعه به یک دندانپزشک نبوده و تنها در صورتی که درد امان آنها را ببرد به مطب دندانپزشکی خواهند رفت. از دلایل ریشه ای ارائه شده برای ابتلا این ترس، تجربیات بد گذشته از دندانپزشک، ترس از تزریق لثه و ترس از صندلی و مته دندانپزشکی عنوان شده اند که معمولا می توان آن را با همکاری دندانپزشک از میان برداشت.
 

فوبی اجتماعی

به معنایترس از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی نظیر غذا خوردن در رستوران، رفتن به سینما، یا صحبت کردن در جمع است. در چنین شرایطی فرد تصور می کند که زیر ذره بین دیگران قرار دارد و بقیه مشغول کند و کاو و حتی سرزنش و تحقیر وی هستند. این افراد از این که کاری بکنند که موجب شرمندگی آنها شود، نگران هستند و در موقع صحبت کردن صدایشان می لرزد، صورتشان سرخ می شود و لرزش دست پیدا می کنند.

 

- فوبی های ساده

دسته دیگری از فوبی ها به فوبی های ساده یا اختصاصی معروفند و بسته به شیء یا موقعیت هراس آور به انواع مختلفی نظیرترس از ارتفاع، ترس از حیوانات، ترس از قرار گرفتن در اماکن بسته (مثل آسانسور)، ترس از وقایع محیطی طبیعی (مثل طوفان، رعد و برق) و ... باعث اجتناب فرد از موقعیت های هراس آور می شود؛ مثلاً شاید شما دیده یا شنیده باشید که بعضی افراد به دلیل ترس از هواپیما مسافت های طولانی بین شهری را با وسایل دیگر به چه سختی و مشقتی طی می کنند و هرگز سوار هواپیما نمی شوند. ( دنیس برگ کمپ بازیکن هلندی تیم آرسنال از این دسته افراد است . او تا به حال بسیاری از بازی های مهم تیمش را به دلیل هراسش از دست داده و حتی مبلغ قراردادش با تیم نیز به همین سبب کمتر از حد معمول است)

از سوی دیگر بیشتر ما از مار یا کروکودیل می ترسیم، ولی چنین ترسی باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره ما نمی شود ؛ مقابل خیلی از افراد را دیده ایم که از سوسک می ترسند و این ترس به حدی است که در ساعاتی از روز که احتمال بیرون آمدن سوسک ها وجود دارد از رفتن به حمام اجتناب می کنند.

یا مثلاً بسیاری از افراد در موقعیت های اجتماعی مهم نظیر سخنرانی در حضور عده زیادی مخاطب دچار اضطراب  می شوند در صورتی که در حال طبیعی انتظار می رود این اضطراب طی چند دقیقه تحت کنترل فرد درآید و همراه با علایم بارزی مثل  سرخ شدن  گونه ها ، لرزش صدا، لرزش دست و اشتباهات کلامی نباشد.

 

چرا این طوری می شود؟

درباره علت فوبی مجموعه ای از عوامل زیستی و وراثتی در کنار عوامل محیطی و روان شناختی مطرح شده است، به طوری که به نظر می رسد در برخی از بچه ها که ذاتاً مستعد فوبی هستند، وجود نوعی فشار مزمن محیطی یا روان شناختی لازم است تا یک اختلال فوبی کامل شکل بگیرد.

برخی از این عوامل محیطی شامل تحقیر از سوی برادر یا خواهر بزرگتر، دعوای والدین ، از دست دادن یا جدا شدن از والدین و .. هستند که در کودکی ذاتاً خجالتی است، می توانند باعث ایجاد نوعی فوبی شوند.

عده ای از روان شناسان نیز معتقد به اصل یادگیری هستند و فوبی را نوعی واکنش شرطی تلقی می کنند، به گونه ای که بروز اضطراب و ناراحتی به دلیلی مشخص در حضور شیء یا یک موقعیت معمولی در آینده منجر به   از آن شیء یا موقعیت خنثای اولیه می شود.

 

به هر حال درباره ی فوبی نیز مثل سایر اختلالات روان پزشکی ، روندی واحد به عنوان علت اختلال مطرح نیست و تعامل بین عوامل زیستی ، روان شناختی و اجتماعی مختلف باعث بروز این اختلال می شود.

اکثر فوبی های ساده در دوران کودکی شروع می شوند و مواردی نظیر ترس از هواپیما، مکان های بسته، یا ارتفاع ممکن است در اوایل بزرگسالی نیز ایجاد شوند. فوبی اجتماعی نیز معمولاً در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی شروع می شود. معمولاً فوبی هایی که در دوران کودکی شروع می شوند، تا سنین بزرگسالی دوام خواهند داشت و احتمالاً شدت آنها نیز نسبتاً ثابت خواهد ماند و با نوسان اندکی همراه خواهد بود.

 

آیا درمانی دارد؟

برای درمان این اختلال نیز ترکیبی از درمان های غیردارویی و دارویی مؤثر شناخته شده است. بهترین روش درمان این اختلال،

رفتار درمانی

است. تکنیک های مختلفی نظیر حساسیت زدایی تدریجی، مواجه سازی یا غوطه ورسازی با کمک آموزش آرام سازی و هیپنوز و ... از سوی روان پزشکان یا روان شناسان بالینی در درمان این اختلال استفاده می شوند که به نحو کاملاً مؤثری با بهبود این اختلال همراه است.

سایر روش های درمانی نظیرروانکاوی، خانواده درمانی و نیز استفاده از داروها از سوی روان پزشکان توصیه شده اند که با بهبود قابل توجه این اختلال توأم بوده است.

به هر حال با توجه به شیوع بسیار بالای این بیماری و ایجاد اختلال در عملکرد عادی و روزمره افراد مبتلا از یک سو و وجود درمان های مؤثر برای آن از سوی دیگر، تشخیص و درمان آن اهمیت به سزایی خواهد داشت.

یک بار دیگر و این بار بیشتر دقت کنید، شاید شما نیز نوعی فوبی داشته باشید که با مراجعه به یک روان پزشک قادر خواهید بود آن را به راحتی درمان کنید.
اگر چه اغلب ما برخی اوقات به دلهره و ترس دچار می شویم اما برخی افراد نمی توانند ترس و دلهره خود را کنترل نمایند. امروزه سخنرانی عمومی رایجترین نوع حمله ناشی از دلهره میباشد (شاید به این دلیل که بیشتر پیش می آید مردم بخواهند مقابل عده زیادی صحبت کنند). اما این نگرانی ها می توانند متغیر باشند از صحبت با جنس مخالف گرفته تا اینکه بخواهید در رانندگی به طور ناگهانی بپیچید. به نظر می رسد با پیشرفت اجتماعی این مسئله نیز حادتر شود چرا که در این صورت حمله ناشی از دلهره  و حمله ناشی از ترس بیشتر خواهد بود. زمانی که یک حمله را تجربه می کنید علاوه بر اینکه اعتماد بنفس خود را از دست می دهید ، زندگی شما نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. حقایق جالب توجهی در مورد حمله ناشی از دلهره وجود دارد که در زیر آورده شده است: 

  بیست تا سی میلیون نفر در آمریکا دچار چنین اختلالاتی می باشند. 
 حمله ناشی از ترس شصت میلیون آمریکائی را تحت تاثیر قرار داده است. 
اختلالات ناشی از دلهره منجر به غیبت زیاد و پائین آمدن بازده کاری می شود. 
 زنان نسبت به مردان بیشتر تحت تاثیر حمله ناشی از دلهره قرار گرفته اند. 
 ضرر اقتصادی حمله ناشی از دلهره در هر سال نزدیک به 42 بیلیون دلار می باشد. 
 بر طبق برآوردهای موسسه حمله ناشی از دلهره آمریکا پسران جوان و فقیر شانس بیشتری برای بهبودی در حمله ناشی از دلهره دارند. 
 ممکن است افراد مضطرب شانس بیشتری برای بهبودی در حمله ناشی از ترس و اختلالات ناشی از دلهره داشته باشندعلل حمله ناشی از دلهره 


سه نظریه وجود دارد که دلایل حمله ناشی از دلهره را توضیح می دهد. 

دلایل زیستی

قسمت عمده ای از ترس انسانها به ژن آنان بر می گردد. در زمانهای بسیار دور، بزرگترین، قوی ترین، مهم ترین و با جرات ترین مردان هرگز پیشرفت نمی کردند. برخی اوقات ترس و پا به فرار گذاشتن هم می تواند چیز خوبی باشد خصوصا زمانی که یک ببر تیز دندان به دنبال شما باشد.

گفته شده یکی از باورهای جنبه زیستی اینست که ترسیدن از یک عنکبوت و یا ترس از قدم زدن مقابل یک جمعیت انبوه تنها راه طبیعی برای اینست که مطمئن شویم هیچ اتفاق بدی برای ما روی نمی دهد. یکی از عقاید دیگر اینست که ممکن است برخی افراد نا هماهنگی شیمیائی در مغزشان داشته باشند، که منجر به ترس غیر طبیعی می شود.  



علل رفتاری
رفتار شناسان بر این باورند که برخی از بخشهای رفتاری به ما می آموزند در مواقع خاص چگونه عمل کنیم. به عنوان مثال به نظر می رسد دختران کوچک در سنین کم از پسران جوان می ترسند چرا که پسران دوست دارند که دختران را در این سن اذیت کنند. تاثیرات این رفتار می تواند تا بزرگسالی هم ادامه داشته باشد، و به همین خاطر است که برخی رفتارشناسان این قضیه را تائید می نماید که زنان نمی توانند همراه مردان در هیئت محکمه شرکت کنند. 



 علل فکری و روانی 

فرضیه فکری روانی بر این باور است که برخی ترسها ریشه در بدرفتاری هائی دارد که در دوران کودکی با کودک صورت گرفته است. چنین ترسهائی در صورتی از بین می روند که در زمان های بعدی درمان و برطرف شوند.


آیا مبتلا به حمله ناشی از دلهره هستید 

دانستن اینکه این بیماری دارای چه علائمی است، مانع می شود که برخی اوقات خجالت زده شوید. اگر احساستان زیاد بد نیست طوری که این حمله را احساس کنید، دیگر علائم فیزیکی می تواند شما را گوش به زنگ ایجاد اختلالات ناشی از دلهره  و همچنین متوجه پریشانی و استرستان کند. برخی از علائم اختلالات ناشی از دلهره در اینجا آورده شده است: 

 تپش قلب 
نفس نفس زدن زیاد 
سوء هاضمه 
لمس بی اختیار کف دستها و صورت 
حساسیت به نور و صدا 
عرق زیاد 
لرزش
اسهال 

درمان 

اغلب درمانهای مربوطه ساده اند و نیازی به درمان حرفه ای ندارند. در اینجا چندین راه درمان برای افراد مبتلا آورده شده است: 

قبل از بروز شک فکر خود را مشغول نکنید 

حمله ناشی از دلهره می تواند بدلیل ترس از ابتلا به حمله ناشی شود. برخی اوقات که شخص تشخیص می دهد یک موقعیت خاص منجر به یک حمله می شود، خود این فکر می تواند تشدید کننده باشد. این حالت می تواند منجر به بروز رفتارهای عجیب و غریب و با مزه شود، اما از طرفی هم ممکن است منجر به اختلالات بیشتری گردد. بیماری انزوا طلبی، ناشی از بدبینی های بیش از حد نسبت به آینده باشد. 


فکر کردن هنگام بروز حمله

هنگامی که حمله روی می دهد افراد متوجه افکار و اعمال خود نیستند. یک شخص باید بداند که هنگام حمله احساس ها به خوبی عمل می کنند. این مورد باعث می شود که فرد حمله را توجیه کرده و دیگر برایش اهمیت زیادی نداشته باشد. از دید یک شخص ثالث به این شرایط نگاه کرده و شرایط موجود را تجزیه تحلیل کنید و تاثیرات را کاهش دهید. 

نفس عمیق کشیدن

نفس عمیق کشیدن یکی از راههای اساسی برای مقابله با دلهره و تشویش می باشد. شخص مبتلا باید بداند که هنگام بروز حمله چگونه نفس بکشد. هنگام بروز حمله نفس عمیق بکشید و روی هر استنشاق تمرکز کنید. این کار باعث می شود که کم کم از حالت ایجاد شده فاصله بگیرید. 
از دارو در دراز مدت استفاده نکنید 

بسیاری از داروها باعث ایجاد این حمله می شوند، و هیچ اثری هم ندارند. علاوه بر این برخی از دارو ها اعتیاد آور هستند. اختلالات ناشی از دلهره هیچ گاه از طریق شرایط پزشکی ایجاد نمی شوند. بنابراین سعی کنید از طریق روحی به خودتان کمک کنید تا اینکه بخواهید مشکلتان را از طریق دارو حل کنید. 

شما تنها نیستید 

ترس و وحشت قسمتی از زندگی ما می باشد، پس هنگامی که دچار ترس می شوید مسئله را بزرگ جلوه ندهید و از آن نترسید (تنهائی خود یکی از مسائلی است که ایجاد حمله می کند). سعی نکنید با استفاده از دارو حمله ناشی از نگرانی و ترس را درمان کنید. با دانستن اینکه چه چیزی باعث فعال شدن آنان در شما می شود، فرصت خوبی برای شناخت خودتان به دست می آورید. بنابراین می توان گفت حمله ناشی از دلهره آنقدرها هم بد نیست.

حمله هراس

در این اختلال فرد به یکباره علائم اضطراب مثل تپش شدید قلب ، تنفس نامنظم   احساس خفگی ، لرزش ، عرق و نگرانی شدید در یک لحظه آنی تجربه می‌کند. این علائم به یکباره شروع می‌شوند و فرد به قدری دچار ترس و دلهره می‌شود که احساس می‌کند در حال مردن است. این حالت در یک لحظه شروع می‌شود و مدت زمان محدودی ادامه می‌یابد و بعد دوباره فرد به حالت عادی خود برمی‌گردد.

فوبی یا ترسهای خاص

در این دسته از اختلالات فرد از یک چیز یا موقعیت خاص ترس دارد. و تنها در مواجهه با آن چیز یا موقعیت دچار ترس می‌شود. مثل کسی که از حیوان مثل عنکبوت یا گربه و ... می‌ترسد و علائم شدید اضطرابی را در مواجهه با آنها از خود نشان می‌دهد. برخی از این افراد حتی از دیدن تصاویر مربوط به چیزی که می‌ترسند، دچار اضطراب می‌شوند. برخی دیگر از افراد از مکانهای خاص دچار اضطراب می‌شوند مثلا وقتی در خیابان قرار می‌گیرند، یا در آسانسور یا در مکانهای مرتفع. یک بیمار از اینکه از پله‌ها بالا یا پایین برود دچار علائم شدید اضطرابی می‌شد و به هیچ وجه حاضر نبود به مکانهایی وارد شود که مستلزم بالا رفتن یا پایین رفتن از پله‌ها بود. 

برخی افراد از حضور در جمع دچار ترس و اضطراب می‌شوند. این افراد از این که در مقابل جمع قرار گیرند، صحبت کنند و یا هر دیگری دچار ترس و دلهره می‌شوند. این مشکل معمولا رایج است و در میان اقشاری شناخته می‌شود که به نحوی نیاز به قرار گرفتن در جمع پیدا می‌کنند مثل دانش آموزان و دانشجویان برای ارائه کنفرانس. یک بیمار مبتلا به این نوع ترس حاضر نبود در کلاس درس حاضر شود. باز کردن در و وارد شدن داخل کلاس برای او شدیدا اضطراب‌آور بود، بطوری که در شرف ترک تحصیل بود.

اختلال اضطراب فراگیر

این نوع از اختلالات با علائم اضطراب که در طول روز وجود دارند مشخص می‌شوند. یعنی تجربه علائم اضطراب مجدد به زمان و یا شرایط معین نیست و معمولا فرد از تجربه علائم اضطراب در زمانهای مختلف رنج می‌برد.

علت شناسی اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی دلایل مختلف فردی ، جسمانی ، روانی ، خانوادگی و ... می‌توانند داشته باشند. بنابراین یک علت مشخص واحدی برای تمام افراد شناخته می‌شود. علت بروز این اضطرابها معمولا در جریان مشاوره و  روان درمانی شناخته می‌شوند و مورد بررسی قرار می‌گیرند. برخی اوقات علائم اضطرابی در نتیجه مشکلات و بیماریهای جسمانی مثل گواتر کم خونی  و یا مصرف داروهای خاص بوجود می‌آید که معمولا در جریان درمان مورد توجه قرار می‌گیرد.

درمان اختلالات اضطرابی

معمولا در درمان اختلالات اضطرابی از دارو درمانی و انواع روان درمانی استفاده می‌شود. با توجه به این که در هر یک از اختلالات تاکید بیشتری روی دارو درمانی ، روان درمانی یا هر دو می‌شود.

فوبیا»، ترس نامعقول و شدید از یک موضوع یا یک موقعیت است. در واقع به رغم آنکه فرد می داند ترسش نامعقول است ولی توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن «هراس» دارد، قرار بگیرد موجی از اضطراب، ترس شدید و حتی وحشتزدگی بر او مستولی می شود و این تجربه چنان برایش ناخوشایند است که سعی می کند همیشه از آن مورد «هراس آور» دوری کند. در میان این اختلال اضطراب، «فوبیاها» از همه شایع ترند. انجمن روانپزشکی امریکا گزارش کرده است که سالانه 8/7 درصد از بزرگسالان امریکایی از یکی از انواع «فوبیا» رنج می برند و هراس های بیمارگونه، شایع ترین اختلال روانشناختی در میان زنان و دومین اختلال شایع در میان مردان سنین بالای 25 سال است.

ترس یک واکنش انطباقی بشر هنگام مواجهه با خطر است. این واکنش هدف محافظتی دارد. هنگام مواجهه با خطر، سیستم عصبی سمپاتیک با ترشح «آدرنالین» واکنش «مبارزه یا فرار» را فعال می سازد. فراوانی «آدرنالین» فرد را آماده می کند تا در برابر تهدید فیزیکی مبارزه یا فرار کند، همچنین موجب افزایش ضربان قلب و جریان خون در عضلات بدن می شود و در نتیجه فرد می تواند در شرایط اضطراری بهتر عکس العمل نشان دهد. افزون بر اینکه میزان قند خون نیز بالا می رود و در نتیجه انرژی بدن فرد هم بیشتر می شود. در چنین شرایطی، جسم و روح گوش به زنگ و آماده عمل است. پس در موقعیت های خطرناک، ترس، طبیعی و حتی مفید است. اما فوبیا، ترس بیمارگونه یی است که به شدت مبالغه آمیز و حتی توهمی است. از نظر تخصصی، فوبیاها را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد؛ 1- فوبیاهای خاص 2- جمع هراسی 3- هراس از مکان های باز.

فوبیاهای خاص

شامل ترس غیرمنطقی و نامعقول از یک موضوع یا موقعیت خاص است که اصولاً پنج نوع فوبیای خاص وجود دارد.

1- هراس از حیوانات؛ ترس شدیدی که دلیلش یک حیوان یا حشره باشد مانند ترس از مار، عنکبوت، ترس از جوندگان، ترس از سگ و...

2- هراس از عوامل طبیعی؛ ترسی که دلیلش عاملی در طبیعت باشد همچون ترس از توفان، ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از بلندی.

3- هراس شدید از زخم، تزریق، خون.

4- هراس موقعیتی؛ ترس شدیدی که با قرار گرفتن در یک موقعیت خاص ایجاد می شود مانند هراس از مکان های بسته، هراس از آسانسور، پرواز، دندانپزشکی، تونل، پل ها و...

5- هراس های دیگر؛ شامل هراس هایی است که در چهار گروه فوق نباشند مانند ترس از مرگ، خفگی، بیماری و...

فوبیاهای خاص بسیار شایع هستند و معمولاً از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می شوند و حدوداً 50 درصد آنها هم ظرف مدت پنج سال خود به خود برطرف می شوند.

جمع هراسی (اختلال اضطراب اجتماعی)

جمع هراسی، ترس توانکاه و فلج کننده از موقعیت های اجتماعی است. چنین افرادی به شدت کمرو هستند و در برابر دیگران دستپاچه شده و خجالت می کشند. هراس از صحبت کردن در جمع شایع ترین نوع آن است.

هراس از مکان های باز

ترس بیمارگونه از مکان های عمومی و مکان های باز است که پیشرفت آن منجر به «حمله وحشتزدگی» می شود. این افراد از بودن در مکان هایی که فرار از آنجا مشکل است یا کمک نمی تواند فوراً به آنجا برسد، وحشت می کنند. چنین افرادی از حضور در مکان های شلوغ و پرازدحام مثل مراکز خرید، سالن های تئاتر یا سینما اجتناب می کنند. حتی ایستادن در صف نیز آنها را تحریک می کند. همچنین احتمالاً از سوار شدن به اتومبیل، هواپیما، مترو و... دوری می کنند که در موارد شدیدتر فرد فقط در خانه احساس امنیت و آرامش می کند.

علائم و نشانه های فوبیا

نشانه های جسمی فوبیا با نشانه های واکنش «مبارزه یا فرار» بدن در رویارویی با یک خطر واقعی، یکسان است. گستره اضطراب و ترس می تواند از یک دلهره و ترس متوسط تا یک حمله تمام عیار «وحشتزدگی» متفاوت باشد. نشانه های شایع فوبیا بدین قرارند؛ 1- نفس تنگی یا احساس خفگی 2- تپش قلب 3- درد یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه 4- لرزش 5- عرق کردن 6- حالت تهوع و دل آشوبه 7- سرگیجه یا حتی غش 8- ترس از دست دادن کنترل و دیوانه شدن 9- کرخی و گزگز...

درمان

یکی از متداول ترین روش های درمان فوبیاهای خاص، رفتاردرمانی شناختی است که یک شیوه حساسیت زدایی نظام مند است. در این شیوه، فرد را با یک روش حساب شده و ایمن در معرض موضوع یا موقعیتی که هراس دارد، قرار می دهند که متداول ترین آن شیوه تدریجی است یعنی ابتدا در ذهن و با کمک قوه تخیل و سپس در واقعیت. مثلاً اگر فردی از عنکبوت هراس دارد از او می خواهند تا ابتدا آن را در ذهن مجسم کند سپس عکس هایی از عنکبوت را ببیند و سرانجام در واقعیت به یک عنکبوت نگاه کند.که البته باید به اندازه کافی بین مراحل فاصله باشد همچنین باید توام با تکنیک های آرام بخش باشد و از سوی روان درمانگر حمایت و کنترل شود. با تکرار این تجربه، فرد درمی یابد که اگر چه آن موقعیت ناخوشایند است، اما زیانبار نیست و با هر بار در معرض مورد هراس آور قرار گرفتن احساس کنترل بر آن ترس در فرد بیشتر می شود و این احساس کنترل کردن موقعیت و خود، مهم ترین دستاورد این شیوه است. نوع دیگر حساسیت زدایی، شیوه سرمشق گیری و مشارکت است. در این شیوه نیز درمانگر مانند یک الگو روش های صحیح و مناسب برخورد با موضوع ترس فرد را نشان می دهد و بدین ترتیب فرد را ترغیب به انجام همان کارها می کند.

دارو

در درمان فوبیاهای خاص به ندرت از دارو استفاده می شود. اما اگر فرد برای رویارویی با موضوع یا موقعیت هراس آور، بسیار مضطرب باشد احتمالاً برای آرام سازی او و کمک به فرآیند درمان، دارو تجویز می شود.

جمع‌هراسی

جمع هراسی یا اضطراب اجتماعی با اضطراب پایدار در موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. هراس اجتماعی شامل نشانه‌های اضطراب در موقعیتهای مختلف اجتماعی است. مانند اضطراب به هنگام حرف زدن در موقعیت‌های رسمی یا موقعیت‌های غیر رسمی، اضطراب به هنگام خوردن و نوشیدن در جلو دیگران و اضطراب به هنگام انجام سایر رفتارها و فعالیتهای عادی و طبیعی در حضور دیگران است. افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند برای حضور در موقعیت‌های اجتماعی پیشاپیش نگران هستند. برای مثال اگر قرار است در میهمانی‏ای شرکت کنند، یک هفته پیش از حضور در آن میهمانی برای آن نگرانند. شواهدی وجود دارند که عوامل ژنتیکی را در هراس اجتماعی مؤثر می‌دانند.

نشانه‌ها

فرد نشانه‌های اضطراب را معمولاً در وقت‌های مجاورت با دیگران تجربه می‌کند. نشانه‌های فیزیکی این هراس شامل سرخ شدن پوست، عرق کردن زیاد، لرزش و دشواری در سخن گفتن است.

درمان

هراس اجتماعی به روش روان درمانی و یا دارو درمانی قابل درمان است

 

 

 

https://t.me/entekhab123

مرکز روانشناختی و مشاوره انتخاب

تلفن هماهنگی جهت تعیین وقت قبلی:

0616-638-0922 فرزاد سلحشور

مرکز مشاوره تلفنی