مت آمفتامین ، پارانویا و خشونت

نویسنده : دکتر داریوش صیادی

مت آمفتامین ماده مخدری صنعتی و غیرقانونی است که با نام های خیابانی مختلف ، از جمله : مت (meth) ، مت کریستال (crystal meth) ، یخ (ice) ، هندل (crank) و سرعت (speed) شناخته می شود . این ماده زمانی که وارد جریان خون می شود ، شدیداً عملکرد طبیعی بخشی از مغز بنام سیستم لیمبیک (limbic system) را تحت تأثیر قرار می دهد . یکی از نتایج تغییرات مرتبط با مت آمفتامین در این سیستم ، احساس سرخوشی شدید است و اعتیاد به مت آمفتامین معمولاً زمانی آغاز می شود که مصرف کننده مرتباً این حالت سرخوشی را دنبال کند . بهر حال مصرف این ماده عملکرد طبیعی در قسمت خاصی از سیستم لیمبیک که هیجاناتی مانند خشم و ترس را پردازش می کند را نیز تغییر می دهد . به عنوان پیامدی از این تغییر ، اشخاصی که مت آمفتامین مصرف می کنند ، می توانند به سهولت حالاتی مانند پارانوئید ، پرخاشگری یا حالات تند و شدید ذهنی را از خود بروز دهند .

 

/

سیستم لیمبیک (the limbic system)

سیستم لیمبیک مجموعه ای از ساختارهای مغزی است که هیپوکامپوس (hippocampus) ، هیپوتالاموس (hypothalamus) و آمیگدالا (amygdala) را شامل می شود و بین قسمت فوقانی مغز به نام قشر یا کورتکس (cortex) و قسمت زیرین به نام ساقه مغز (brain stem) قرار گرفته است . هیپوکامپوس نقشی حیاتی در آگاهی و هشیاری طبیعی با تبدیل خاطرات ناپایدار کوتاه مدت به خاطرات پایدار بلند مدت ایفا می کند . با توجه به آرایه ای وسیع از عملکردهای دیگر ، هیپوتالاموس بعنوان نقطه مبداء و خاستگاه شماری از هیجانات و احساسات مختلف ، از جمله لذت ، تشنگی ، گرسنگی ، عصبانیت ، پرخاشگری و درجات مختلفی از رضایت جنسی عمل می کند . آمیگدالا وظایف شکل گرفته توسط هیپوکامپوس و هیپوتالاموس ( مانند : ذخیره سازی خاطرات طولانی مدت و یا تولید لذت ، ترس ، عصبانیت و حالات هیجانی دیگر ) را در بین آنها به اشتراک گذاشته و قسمت بندی می کند .

سطوح لذت در داخل سیستم لیمبیک بوسیله یک پیام رسان شیمیایی (نوروترنسمیتر) واقع در درون مغز به نام دوپامین تنظیم می شود . در بیان عامیانه سطوح نسبتاً بالایی از این ماده شیمیایی به یک تجربه لذت زیاد تفسیر ، در حالیکه سطوح نسبتاً پایین آن به تجارب کاهش یافته لذت تعبیر می شود . همانند اغلب مواد مخدر معمول دیگر که سوء مصرف می شوند ، مت آمفتامین با افزایش سطوح دوپامین سیستم لیمبیک موجب سرخوشی (euphoria) می گردد . درحالیکه برخی از مواد مخدر ، افزایش دوپامین نسبتاً کمی را بوجود می آورند (دو یا چهار برابر بیشتر از حد طبیعی) ، مت آمفتامین افزایش دوپامین بسیار زیادی را سبب می شود (12 تا 13 برابر بیشتر از حد طبیعی) . این تأثیر مفرط ، تا حدود زیادی طبیعت اعتیادآوری شدید این ماده مخدر را تشریح می کند .

تغییرات حاصل از مت آمفتامین در آمیگدالا

عملکرد طبیعی در آمیگدالا بوسیله بخش دیگری از مغز به نام قشر پیش پیشانی (pre-frontal cortex) یا PFC کنترل می شود . بیشتر آنچه که ما بعنوان " خود " فکر می کنیم از فعالیت های درونی این ناحیه از مغز ناشی می شود . مانند : بیان عبارات خاص شخصیتی ، توانایی در ساخت طرح های پیچیده ، توانایی در قضاوت یا تصمیم گیری و توانایی در عمل کردن مطابق با هنجارهای اجتماعی ای که برای رفتارها دایر شده اند . در واقع ارتباطات بین PFC و آمیگدالا ، پلی را بین تفکر منطقی و پاسخ های هیجانی ایجاد می کند . موسسه تحقیقی مغز UCLA توضیح می دهد که وقتی مردم بر حسب عادت مت آمفتامین مصرف می کنند ، عملکردهای طبیعی را در قشر پیش پیشانی بی ثبات کرده و به نوبه خود این بی ثباتی ، کنترل قشر پیش پیشانی را بر روی آمیگدالا مختل می کند . و این فقدان کنترل است که حالات هیجانی غیرقابل پیش بینی ای که اغلب در مصرف کنندگان مزمن مت آمفتامین دیده می شود را برمی انگیزاند .

شروع پارانویا (Paranoia)

تغییرات مرتبط با مت آمفتامین در عملکرد آمیگدالا ، معمولاً یک درک افزون شده ای از پارانویا را در فرد متأثر ایجاد می کند . ویژگی های این حالت هیجانی بر روی باور غلط یا اغراق آمیزی متمرکز شده است که می گوید : " هر کسی سعی دارد شما را برباید " . تهدیدهای خاص که یک شخص پارانوئید ممکن است اشتباهاً درک کند ، باوری را شامل می شود که هر کس در حال پخش کردن شایعه ای غلط است ; باوری که هر شخص قصد دارد از شما پولی بدزدد ، یا به دارایی و مایملک شما صدمه زده یا سرقت کند ; و یک باور دیگر اینکه هر کس قصد دارد صدمه فیزیکی مهم یا مهلکی را سبب شود . بسته به فرد و نوع تفکر پارانوئیدی در حال پیشرفت ، نتیجه این باورها می تواند حالات هیجانی گذرا مانند ترس (fear) ، وحشت (terror) ، هراس (panic) یا اضطراب و نگرانی (anxiety) و یا ترکیبی از دو یا چند عدد از حالات مذکور باشد .

پرخاشگری و خشونت (Aggression and Violence)

همراه با کاهش کنترل رفتاری در قشر پیش پیشانی ، وقوع اضطراب ، ترس ، وحشت یا هراس ، صحنه را برای آغاز قسمت های پیش بینی نشده پرخاشگری و خشونت در مصرف کنندگان مت آمفتامین آماده می کند . همچنین عامل باالقوۀ این رفتارها با شروع اختلالی به نام جنون القاء شده مت آمفتامین (methamphetamine-induced psychosis) گره خورده است . افراد با این اختلال ، علائم روانی ای (psychotic) که می تواند توهمات شنیداری و دیداری را شامل شود و همچنین اشکال مختلفی از افکار هذیانی (delusional thinking) را از خود بروز می دهند . در برخی موارد ، این افکار هذیانی تعلقات خاطر مفرط پارانوئیدی را شامل می شوند و افراد گرفتار در این چنگال های جنون ، توانایی و ظرفیت آشکاری برای چرخش به سمت پرخاشگری و خشونت را دارا می باشند .

جنون القاء شده مت آمفتامین یک اختلال روانپزشکی (psychiatric) شناخته شده و موثق است که می تواند برای دوره ای به مدت چندین روز ، چندین ماه یا (در موارد بسیار نادر) سال ها ، حتی در غیاب مصرف مداوم مت آمفتامین به طول بیانجامد . با این حال تغییرات مغز در ارتباط با مصرف دائمی مت آمفتامین ، در افرادی که علائم جنون بالینی از خود آشکار نمی کنند نیز پدید می آید و هر مصرف کنندۀ طولانی مدت مت آمفتامین می تواند کشمکش های پرخاشگری یا رفتار خشونت آمیز ناشی از پارانویا را تجربه کند .